Ministarstvo ekologije i prostornog planiranja reagovalo je na izjavu dugogodišnje šefice Radne grupe za poglavlje 27 – Životna sredina i klimatske promjene, Ivane Vojinović u kojoj je kazala da građani Crne Gore, po prvi put u posljednje dvije decenije, ne znaju kakav vazduh udišu, kakvu vodu piju.

Iz Ministarstva su kazali da su njene tvrdnje zlonamjerne i netačne.

<<<Ne znamo kakav vazduh udišemo ni kakvu vodu pijemo<<<

Njihovo reagovanje prenosimo u cjelosti.

“Dakle, konstatacija da je “napravljena distanca u komunikaciji sa civilnim društvom“ je netačna i zlonamjerna. Umjesto što kritikuje i iznosi netačne činjenice, korisnije bi bilo da Vojinović pojasni crnogorskoj javnosti zašto je 2017. godine prekršila član 60 Zakona o životnoj sredini, kada nije uputila, u ime Ministarstva, Vladi Crne Gore na usvajanje četvorogodišnji Izvještaj o stanju životne sredine na bazi indikatora s Akcionim planom. Nažalost, mora se konstatovati da je Vojinović uskratila građanima pravo na informisanost o životnoj sredini, dakle Ustavom zagarantovano pravo, a tek pravo učešća nevladinih organizacija i zainteresovanih subjekata u razmatranju tako važnog dokumenta, te je na taj način Vojinović napravila distancu u komunikaciji sa civilnim društvom, građanima i svim zainteresovanim subjektima.

Sa druge strane, potrebno je ukazati da je Ministartvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma nastavilo intenzivnu saradnju sa nevladinim sektorom, te da su tokom 2021. godine raspodijeljena sredstva u cilju sprovođenja edukativnih kampanja o bezbjednom upravljanju dugotrajnim organskim zagađivačima u Crnoj Gori (potpisano je 7 ugovora ukupne vrijednosti 50.000 eura). Netačne su tvrdnje za nedovoljnu transparentnost prilikom izrade strateškog i pravnog okvira. NVO Green Home, kao zainteresovana nevaldina organizacija dala je doprinos kroz učešće u Javnoj raspravi Nacrta strategije upravljanja kvalitetom vazduha za period 2021-2029. godina sa Akcionim planom za period 2021-2022. godina. Takođe, svim nevladinim organizacijama iz oblasti zaštite životne sredine poslat je posredstvom Arhus centra na mišljenje i Izvještaj o stanju životne sredine na bazi indikatora s Akcionim planom za unapređenje stanja životne sredine sa predlogom mjera za period 2022-2025. U čemu su, naravno, i nevladine organizacije su dale doprinos.

Dalje, kako Vojinović navodi „U svim oblastima nije bilo pomaka osim finalizacije projekata koji su započeti prije više od pet godina“ važno je ukazati da je u oblasti industrijskog zagađenja donešen pravilnik i ureba koji su nedostajali kako bi se obezbijedila puna primjena Zakona o industrijsim emisijama. Takođe, preko UNECE projekta „Evidence-based environmental governance and sustainable environmental policies in support of the 2030 Agenda of South-East Europe” obezbijedila se izrada 7 zaključaka o najboljim raspoloživim tehnikama koji su prilagođeni za upotrebu u Crnoj Gori i objavljeni su na veb stranici Ministarstva. Pripremljeni dokument će pomoći u adekvatnoj primjeni propisa u oblasti industrijskog zagađenja, uključujući i aspekt kvaliteta vazduha. Intezivirane su i aktivnosti uspostavljanja katastra zagađivača (PRTR) sa bazom podataka o emisijama zagađivača, kako bi se na efikasan način obezbijedio pristup javnosti informacijama o životnoj sredini.

Na osnovu Zakona o hemikalijama donešena su 3 pravilnika i u ovoj oblasti u kontinuitetu se mijenjaju pravilnci i usklađuju se sa izmjenama na EU novou. Takođe Vlada je usvojila i dva izvještaja: Izvještaj o realizaciji Akcionog plana za sprovođenje Nacionalne strategije upravljanja hemikalijama 2019-2022. godina, za 2020. i Izvještaj o realizaciji Akcionog plana za sprovođenje Nacionalnog plana implementacije Stokholmske konvencije 2019-2023, za 2019 i 2020. godinu. A imajući u vidu konstataciju Vojinović „da se ne mogu naći podaci o tome koje su hemikalije uvezene u našu državu“ ukazujemo da se u navedenim izvještajima mogu naći navedeni podaci. Isti su dostupni i u Informaciji o stanju životne sredine za 2020.godinu koja je javno dostupa na sajtu Agencije.

U odnosu na iznijeto da je Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma u decembru 2020. godine obustavilo dvogodišnji mjesečni monitoring faune dna u odnosu na zagađenje rijeke Tare, koje je nastalo kao rezultat izgradnje auto-puta, postavlja se pitanje zašto je uopšte Vojinović, sa pozicije tadašnje generalne direktorice Direktorata za životnu sredinu, na takav projekat dala saglasnost/mišljenje ili prećutnu saglasnost i zašto nije više aktiivnosti preduzela da do zagađenja ne dođe ili da bude minimalno, budući da joj je to bio posao. Takođe, Ministarstvo je imalo priliku da reaguje jer vrši nadzor nad Agencijom za zaštitu životne sredine, pa je u koordinaciji institucija moglo doći do sprečavanja zagađenja ili minimalnog zagađenja rijeke Tare.

Osim toga, ističemo da se redovno vrši monitoring površinskih i podzemnih voda na osnovu člana 58 stav 4 Zakona o vodama, u koji je između ostalog uključena i rijeka Tara. Takođe, svake godine se sprovodi monitoring voda za kupanje. Osim navedenog, na godišnjem nivou se sprovodi i monitoring voda za piće koji priprema organ državne uprave nadležan za poslove zdravlja, u skladu sa posebnim propisima.

Na vrijeme je donijeta Informacija o stanju životne sredine u Crnoj Gori za 2020. godinu, na sjednici Vlade Crne Gore od 17.11.2021. godine.

Tačna je konstatacija da je Program monitoringa životne sredine Crne Gore za 2021. godinu kasno donijet i da je obuhvatio samo dio programa monitoringa, ali Vojinović zaboravlja da se i za njenog mandata dešavalo da se ne donesu svi programi i da se kasnilo sa usvajanjem. U doba pandemije i krize izazvane nepovoljnom epidemiloškom situacijom dešavaju se situacije kada nažalost nema dovoljno finansijskih sredstava za sprovođenje programa monitoringa životne sredine. Međutim, informišemo javnost da za 2022. godinu to neće biti slučaj, te da su obezbijeđena značajna sredstva i Program monitoringa životne srdine za 2022. godinu će biti upućen Vladi Crne Gore na usvajanje, nakon dostavljenog mišljenja Ministarstva finansija i socijalnog staranja. Naravno, kašnjenja su prisutna zbog kasnog usvajanja Budžeta.

Ono što Vojinović ne želi da prizna je da Ministartvo ne kasni sa usvajanjem Strategije upravljanja kvalitetom vazduha za period 2021-2029. godina sa Akcionim planom 2021-2022. godina , već uz intenzivne konsultacije sa Evropskom komisijom donosi najbolje i najobjektivnije odluke po pitanju usvajanja ovog važnog strateškog dokumenta. Radi javnosti Crne Gore, koristimo priliku da informišemo da je tematska video-konferencija za oblast kvalitet vazduha održana sa predstavnicima Evropske komisije 20.01.2022. godine. na kojoj je pohvaljena Crna Gora za odlično pripremljen Plan mjera za smanjenje emisija zagađujućih materija sa finansijskom analizom (zahtjev iz završnog mjerila za Poglavlje 27), koji je prethodno bio dostavljen na mišljenje Evropskoj komisiji. Važno je istaći, da je od mišljenja Evropske komisije na pomenuti Plan zavisilo dalje unapređenje teksta Nacrta Strategije. Iako svjesna ovih činjenica, kao prethodna šefica Radne grupe za Poglavlje 27, Vojinović svjesno zaboravlja proces i način komunikacije i konsultacija sa Evropskom komisijom, na taj način trudeći se da umanji rad i značaj postignutog napretka u ovom važnom pregovaračkom poglavlju.

Takođe, na opasku da se ne zna kakav vazduh udišemo, ukazujemo da je ovo netačna konstatacija. Agencija za zaštitu životne sredine objavljuje podatke na osnovu monitoringa kvaliteta vazduha. Da bi se stanje kvaliteta vazduha unaprijedilo, potrebno je da se uključe svi akteri društva, s obzirom da se radi o kompleksnom pitanju, ne samo u Crnoj Gori već i u ostalim državama. Ističemo da je u okviru redovnog izvještavanja o emisijama zagađujućih materija u vazduh izrađen je inventar emisija zagađujućih materija na nacionalnom nivou, koji je 2021. godine dostavljen evropskoj mreži za izvještavanje u životnoj sredini (EIONET).

Dalje, sa aspekta unapređenja kvaliteta vazduha važno je istaći da je Vlada Crne Gore je na sjednici održanoj 16.12.2021. godine na predlog Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma usvojila Izvještaj o realizaciji Akcionog plana za sprovođenje Programa zaštite od radona za period 2019-2020. godina. Smanjenje koncentracije radona u boravišnim i radnim prostorima i prostorima od javnog interesa dovodi do kvalitetnijeg vazduha. Pored toga, Ministarstvo je obezbijedilo 500 detektora radona, kao donacija, ukupne vrijednosti 2.075 eura, u okviru regionalnog projekta tehničke saradnje RER9153 „Jačanje regionalnog kapaciteta za kontrolu dugoročnih rizika zbog radona u stanovima i na radnim mjestima“, koji je podržan od strane Međunarodne agencije za atomsku energiju (MAAE), u cilju daljih aktivnosti na sprovođenju Programa zaštite od radona s Akcionim planom za period 2019-2023. godina. Detektori su predviđeni za istraživanje kojim će biti obuhvaćeno pogušćenje mreže i mjerenja koncentracije radona u boravišnim prostorima u radonski prioritetnim područjima na sjeveru Crne Gore (Šavnik, Plužine i Petnjica).

Vezano za konstataciju da je zaboravljen Zakon o zaštiti od jonizujućeg zračenja, radijacionoj i nuklearnoj sigurnosti i bezbjednosti, ukazujemo da je predlog Zakona 2021. godine arhiviran i krajem 2021. godine vraćen Vladi na ponovno razmatranje, iako je bio odobren na skupštinskom Odboru za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje. Vojinović možda nije primijetila da je utvrđivanje ovog pravnog akta od strane Vlade Crne Gore planirano za IV kvartal 2022. godine Programom rada Vlade Crne Gore za 2022. godinu i Programom pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji za period 2022-2023. godina, pa je samim tim netačna konstatacija da je propis zaboravljen. Ciljano je planiran ovakav datum, zbog aktuelne političke situacije, da bi se izbjeglo ponavljanje slanja propisa koji bi se opet vratio. Čudi da Vojinović zaboravlja procedure koje je implementirala dugo. Ne smije se zaboraviti činjenica da ovaj Zakon ima odloženu primjenu, tačnije, tri godine od dana stupanja na snagu i da službenici Ministarstva rade na izradi podzakonskih akata.

Vojinović se u objašnjenju poziva na glasne inicijative iz okruženja u kontekstu razmatranja izgradnje nuklearnih elektrana, u procesu globalne dekarbonizacije i potrage za novim izvorima čiste energije, potrebno je istaći da se ne razmatra izgradnja nuklearne elektrane već istraživačkog reaktora, što je potpuno različito i ne služi za proizvodnju nuklearne energije, već proizvodnju radioizotopa. Crna Gora, imajući u vidu navedeno, intenzivno sarađuje sa Evropskom komisijom i Međunarodnom agencijom za atomsku energiju, posebno u dijelu izgradnje kapaciteta. Osim Crne Gore, korisnici ovog projekta su: Albanija, Bosna i Hercegovina, Kosovo (po UNSCR 1244/1999), Sjeverna Makedonija i Srbija.

U vezi navoda gospođe Ivane Vojinović u oblasti upravljanja otpadom važno je napomenuti da u dužem vremanskom periodu stanje u pomenutim oblastima u Crnoj Gori nije na zadovoljavajućem nivou, ali da se može konstatovati da su aktivnosti intezivirane u posljednih godinu dana u cilju unapređenja stanja u ovim oblastima.
U Crnoj Gori infrastruktura u Glavnom gradu Podgorici i u primorskim opštinama je u značajnom dijelu izgrađena u skladu sa planskim dokumentima. Problem je izgrađenost infrastrukture u sjevernom dijelu Crne Gore, ali i u tom dijelu sprovodi se čitav niz aktivnosti. Izgrađena je transfer stanica u opštini Mojkovac, u Plavu je izgrađeno reciklažno dvorište sa sortirnicom, a u Petnjici reciklažno dvorište. U toku su radovi na izgradnji transfer stanice u opštini Andrijevica. Takođe, u toku su, u skladu sa Državnim planom upravljanja otpadom, aktivnosti na realizaciji projekata za izgradnju infrastrukture za opštine: Berane, Bijelo Polje, Pljevlja, Kolašin i Rožaje. Na osnovu prethodno navedenog nadamo se da ćemo, u naredne dvije godine, moći konstatovati vidan napredak izgrađenosti infrastrukture i za sjeverni dio Crne Gore.
Da napomenemo da su ranije, u Glavnom gradu Podgorici, Beranama, Žabljaku, Šavniku, Cetinju i Plavu, sanirana neuređena odlagališta otpada koja su koristila komunalna preduzeća, a u toku je ili se planira sanacija neuređenih odlagališta u Mojkovcu, Baru, Nikšiću, Kolašinu i Tivtu.

S obzirom da je gospođa Ivana Vojinović navela da resorno ministarstvo nije donijelo novi zakon o upravljanju otpadom, kao ni Državni plan upravljanja otpadom za period 2022-2027. godina, treba ukazati da je Zakon o upravljanju otpadom bio pripremljen da se dostavi na mišljenje Sekretarijatu za zakonodavstvo, ali da je zbog nove organizacije državne uprave morao ponovo da se dostavi novim ministarstvima i drugim relevantnim institucijama i da su se u prethodnih godinu dana tražila sistemska rješenja kako bi se u ovoj oblasti otklonili nagomilani problemi iz prethodnog perioda. U tom smislu, naročit akcenat je upravo dat neuređenim odlagalištima i u tom smislu posebna novina je centralizacija inspekcijskog nadzora. Takođe, u cilju unapređenja stanja u oblasti upravljanja otpadom planira se znatno rigoroznija primjena odredbi iz Zakona o upravljanju otpadom od strane nadležnih inspekcijskih organa na državnom, a posebno na lokalnom nivou (na lokalnom nivou skoro i da nema rezultata).

Takođe, u okviru Zakona o upravljanju otpadom posvećeno se radilo na usaglašavanju odredbi u dijelu proširene odgovornosti proizvođača (uvoznika) i informacionog sistema. Ove aktivnosti, cijenimo, da će dovesti do uspostavljanja znatno efikasnijeg sistema upravljanja otpadom, a prije svega do obezbjeđivanja adekvatnijih podataka, kako bi se moglo značajnije bolje detektovalo postojeće stanje, a samim tim i realnije planirale aktivnosti u ovoj oblasti.
Netačna je konstatacija da Crna Gora u ovom momentu nema važeći Državni plan upravljanja otpadom. Što se tiče Državnog plana upravljanja otpadom, u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom, ovaj plan je na snazi je do donošenja novog Državnog plana, tako da to nije predstavljao smetnju, pogotovo ne u dijelu izgradnje infrastrukture. Napominjemo da je u toku izrada novog Državnog plana o upravljanju otpadom koji će biti završen do IV kvartala 2022. godine.

Svjesna činjenice koliko je kompleksno Poglavlje 27, sa svim aktivnostima i obavezama koje iz istog proističu, kao i obaveza iz drugih poglavlja u kojima učestvuje ovo Ministarstvo, Vojinović se za svoja dva mandata (10 godina) nije potrudila da uloži napore na povećanju broja zaposlenih koji se bave pitanjima zaštite životne sredine. Evropska komisija konstantno ponavlja nedostatak administrativnih kapaciteta i oslobađanja od tzv. sindroma „institucionalna memorija“. Bez obzira na tu činjenicu, zaposleni u Ministarstvu ekologije timskim radom ostvarili su i ostvaruju značajne rezultate.

izvor: m.cdm.me